تصور کنید به تازگی جلسه‌ای آموزشی را مدیریت کرده‌اید. اما متاسفانه آن‌طور که می‌خواستید نشده است. ابتدا فراموش کردید برخی از نکته‌های مهم را در ارائه‌‌ی خود عنوان کنید. همچنین برای پاسخ به پرسش‌های مخاطبان وقت کم آورده‌اید، چرا که مجبور شدید مطالب‌تان را فی‌البداهه تغییر دهید تا نکات از قلم افتاده را پوشش دهید. در کل، مطمئن نیستید افراد آنچه مدنظر داشتید را یاد گرفته‌باشند، و شما آرزو می‌کنید که ای کاش طرح شفاف‌تری برای جلسه داشتید. در این مقاله، به نحوه‌ی طراحی یک جلسه‌ی آموزشی جامع و مؤثر نگاهی می‌اندازیم.
طرح جلسه آموزشی که طرح یادگیری نیز نامیده می‌شود، توصیفی سازمان‌یافته از فعالیت‌ها و منابعی است که برای راهنمایی گروه به سوی یادگیری مسئله‌ای خاص استفاده خواهید کرد.
یک طرح جلسه آموزشی مسائلی چون، موضوع مورد آموزش، زمان مورد نیاز، روش‌های آموزشی و درنهایت معیارهایی برای سنجش میزان یادگیری مورد نیاز هر فرد، را دربر می‌گیرد.
این طرح می‌تواند مانند یک نقشه، ساده یا پیچیده باشد؛ و شامل کلی دست‌نوشته، زمان‌بندی و فهرستی از پرسش‌ها که قرار است بپرسید، باشد.
چرا باید از طرح جلسه آموزشی استفاده کنیم؟
درست است که طراحی یک جلسه آموزشی خوب، زمان‌بر است. اما در نهایت شما و کسانی که قرار است آموزش‌شان دهید، از آماده‌سازی این طرح سود خواهید برد.
وقتی می‌خواهید طرح را آماده کنید، باید هر مرحله از این جلسه آموزشی را در ذهن‌تان مجسم کنید. این کار کمک می‌کند تا مطمئن شوید که درباره موضوع مورد بحث خود، از قبل فکر کرده‌اید. همچنین می‌توانید اطلاعات را به ترتیبی منطقی ارائه کنید. در نهایت قادر خواهید بود نکاتی را که احتمال درکشان برای افراد سخت‌تر است، نیز به بهترین شکل ممکن آماده نمایید. بعد از پایان جلسه نیز می‌توانید از این طرح برای بررسی کیفیت جلسه استفاده کنید و از تجربیات آن برای جلسات آتی بهره بگیرید.
البته ذکر این مطلب ضروری است که در صورت عدم حضورتان در جلسه، طرح آموزشی برای مدرس جانشین هیچ ارزشی ندارد.
چطور یک طرح جلسه آماده کنیم؟
استفاده از طرح آموزش استاندارد، برای ایجاد یک طرح جلسه بسیار مفید است. این کار به شما کمک می‌کند تا مطالب را به طور مستمر در طول جلسات سازمان‌دهی کنید و از تکرار موضوعات بپرهیزید.
مرحله‌ی ۱: اهداف یادگیری را تعریف کنید
گام اول این‌است که آنچه می‌خواهید شاگردان‌تان بدانند را مشخص و روش ارزیابی آنها را نیز تعیین کنید.
برای این کار به این پرسش‌ها فکر کنید:
مهمترین مفاهیم و مهارت‌هایی که شاگردان باید تا انتهای کلاس بفهمند چیست؟
چرا این مفاهیم و مهارت‌ها مهم هستند؟
چگونه می‌فهمید که آنها این مفاهیم و مهارت‌ها را به درستی یاد گرفته‌اند؟
می‌توانید از مدل اهداف یادگیری ABCD برای تعیین اهدافی آموزشی که به طور جامع به نیاز‌های یادگیرنده توجه دارد، استفاده کنید.
این امر به شما کمک می‌کند تا مخاطب‌تان (Audience) را بفهمید، رفتاری (Behavior) که در پایان جلسه انتظار دارید را تعریف کنید، شرایطی (Conditions) که این دانش تحت آن مورد استفاده قرار می‌گیرد را مشخص کنید و درجه‌ی (Degree) دانش مورد نیاز را تعیین کنید.
برای هر جلسه، باید فقط یک یا دو هدف یادگیری داشته باشید. اگر اهداف بیشتری داشته باشید، ممکن است با اطلاعات بیش از اندازه‌ای که منتقل می‌کنید شاگردان خود را در این اطلاعات غرق کنید.
مرحله‌ی ۲: موضوعات کلیدی و مفاهیم مرتبط را شفاف سازی کنید
کلاس شما روی چند ایده و مهارت اصلی تمرکز دارد، اما شما باید مفاهیم مربوطه را نیز شرح دهید تا به اهداف یادگیری‌تان دست یابید.
فهرستی از موضوعات کلیدی و مفاهیم مربوط به آن را تهیه کنید و سپس با دسته‌بندی آنها نحوه‌ی ارتباط‌شان را با یکدیگر نشان دهید.
مرحله‌ی ۳: مطالب را سازمان‌دهی کنید
همین که ایده‌ای کلی از آنچه باید پوشش دهید به ذهن‌تان رسید، طرح درس را پیش‌نویس کنید. تمام نکاتی که باید آورده شود را به ترتیبی که می‌خواهید لیست کنید.
از چرخه‌ی یادگیری پنج E برای اتصال اطلاعات به مهارت‌ها و دانش فعلی یادگیرنده استفاده کنید. این کار به آنها کمک می‌کند تا اطلاعات جدید را در بافت شخصی خودشان قرار دهند که در یادگیری‌شان تاثیر گذار است.
اکنون اطلاعات را از طرح کلی‌تان به قالب طرح آموزشی وارد کنید. سپس دوباره آن را با نمونه اولیه‌تان بررسی کنید تا مطمئن شوید همه‌ی آنچه باید بگویید را پوشش داده‌اید. قالب خود را با اهداف جلسه نیز مقایسه کنید تا مطمئن شوید که به آنها دست خواهید یافت.
مرحله‌ی ۴: تکنیک‌های ارائه را طراحی کنید
اکنون در مورد نحوه تدریس این مطالب به دانش‌آموزان فکر کنید. بهتر است از چندین رویکرد متفاوت برای ارائه استفاده کنید تا دانش‌آموزان را درگیر نگه داشته و آنها را با سبک‌های یادگیری متفاوت جذب کنید. (این امر بسیار مهم است زیرا سبک‌های یادگیری بسیار متفاوت هستند.)
از این فعالیت‌ها در جلسات آموزش‌تان استفاده کنید:
سخنرانی برای معرفی موضوع، بسیار مناسب است. زمان سخنرانی را 30 دقیقه یا کمتر نگه دارید، و نکته‌های مهم را ابتدا و انتهای سخنرانی خلاصه کنید. اگر موضوع بسیار تخصصی است، شاید لازم باشد از سخنران مهمان استفاده کنید.
ارائه‌ها برای نشان دادن مراحل انجام فرآیند یا کار بسیار مفیدند. خود یادگیرندگان می‌توانند این کار را انجام دهند، یا خود شما می‌توانید جلوی گروه آن را ارائه دهید.
بحث‌ها و مناظره‌ها بعد از سخنرانی مفید هستند زیرا به کارآموزان اجازه می‌دهند تا پرسش‌هایی درباره‌ی مفاهیمی که آموخته‌اند مطرح کنند. می‌توانید فهرستی از پرسش‌ها یا موضوعات را برای سرعت دادن به بحث پخش کنید.
یادگیری آنلاین زمانی که کارآموز می‌خواهد تجربه‌ای عملی از مهارت‌های فناوری اطلاعات به دست آورد یا بخواهد به مطالب ویدئویی یا صوتی دسترسی داشته باشد و یا زمانی که برنامه آموزشی شامل امتحانات و فعالیت‌های خودآموز باشد، مفید است.
ایفای نقش کارآموز را به انجام مهارت جدید در یک محیط شبیه‌سازی شده و یادگیری از بازخورد دیگر شرکت‌کنندگان، وادار می‌کند.
تدریس برای گروه‌های کوچک به یادگیرندگان کمک می‌کند تا درک خود از اطلاعات جدید را شفاف کنند. آنها می‌توانند با بیان خودشان برای یکدیگر توضیح داده و به پرسش‌ها پاسخ دهند.
نمونه‌های موردی می‌تواند به یادگیرندگان کمک کند تا اطلاعات جدید را در یک موقعیت واقعی ببینند. وقتی که اطلاعات را پردازش می‌کنند و آنها را به موقعیت مربوط به خودشان ربط می‌دهند، ارتباط‌هایی ذهنی ایجاد می‌کنند که به آنها کمک می‌کند در آینده اطلاعات را به خاطر بیاورند.
حتما بخوانید: نظریه بار شناختی؛ ما چطور اطلاعات را پردازش می‌کنیم؟
هر وقت تصمیم گرفتید که از کدام روش آموزش استفاده کنید، آنها را در قالب‌تان یادداشت کنید.
مرحله‌ی ۵: ارزیابی کنید
اکنون فکر کنید چه زمانی درک کارآموزان از نکته‌های کلیدی را بررسی خواهید کرد. جلسات ارزیابی یادگیری و پرسش و پاسخ تشکیل دهید و در قالب خود نیز، یادداشت کنید.
نحوه‌ی ارزیابی جلسه را هم در نظر بگیرید. شاید بخواهید از رویکردهای ارزیابی رسمی استفاده کنید، یا شاید بخواهید پرسشنامه‌ی ساده‌ی آنلاین یا آفلاینی درست کنید که به شما کمک کنند تشخیص دهید جلسات موفق بوده‌اند یا خیر.
مرحله‌ی ۶: روی تنظیم وقت تمرکز کنید
در نهایت به تنظیم وقت جلسه‌تان فکر کنید. آموزش برخی مفاهیم و مهارت‌ها، نسبت به بقیه وقت بیشتری می‌برد. پس این موارد را از قبل شناسایی کرده و به دانش‌آموزان وقت بیشتری بدهید تا مطالب را درک کرده و تمرین کنند.
در طرح آموزشی‌تان، زمانی را که به هر مفهوم یا بخش اختصاص خواهید داد ثبت کنید و مطمئن شوید که زمان مناسبی را برای تمرکز روی مفاهیم اصلی اختصاص داده‌اید. اگر زمان کافی ندارید، باید جلسات اضافی برگزار کنید یا اهداف یادگیری را محدود کرده و تعداد موضوعاتی را که می‌خواهید مطرح کنید، کاهش دهید.
شما می‌توانید از همین مراحل برای ایجاد طرح جلسه‌ی آموزش مجازی هم استفاده کنید. البته باید زمان اضافی به کارآموزان بدهید تا وارد پلت‌فرم آموزشی شوند و پرسش‌های احتمالی را مطرح کنند و مشکلات فنی خود را حل کنند. شما باید زمان اضافه ای برای بررسی درک مطلب لحاظ کنید، زیرا وقتی با کارآموزان در یک اتاق نیستید، فهمیدن اینکه درس را کاملاً یاد گرفته‌اند یا نه، دشوارتر است. مدام پرسش‌های تشریحی مطرح کنید تا مطمئن شوید که درس را فهمیده‌اند.
منبع: mindtools
